Валянцін Дубатоўка
“Чорная воля”
Гродна: “Гарадзенская бібліятэка”
Пра кнігу:
”Чорная воля” — гэта ўжо трэцяе выданне ў серыі “Гарадзенскія коды”, заснаванай “Гарадзенскай бібліятэкай”. Выйшла да 50-гадовага юбілею аўтара. Кожная чарговая кніга “Гарадзенскай бібліятэкі” прысвячаецца той Гародні, якой можна ганарыцца.
Пра аўтара:
Валянцін Дубатоўка нарадзiўся 20 лiпеня 1963 г. у мястэчку Дзярэчын на Зэльвеншчыне. Закончыў Дзярэчынскую сярэднюю школу, Гродзенскую электратэхнiчную вучэльню. Працаваў у пажарнай частцы вытворчага аб’яднання “Азот”. У 1987 годзе заснаваў першы ў Гродзенскай вобласцi музычны кааператыў “Актава”. З 1992 года займаецца вытворча-камерцыйнай дзейнасцю. Арганізаваў прадпрыемствы “Вiтаўт”, “Губерт”, “Фрадо”, “Тэх-Еўра-мэбля”, “Рагнеда”. Быў фундатарам царквы Ўсіх Беларускіх Святых (Гродна), кніг беларускіх пісьменнікаў, мемарыяльных дошак у гонар Ларысы Геніюш (зэльвенская Свята-Троіцкая царква) і ўдзельніка паўстання 1830 г. Яўстаха Каятана Сапегi (дзярэчынскі касцёл Ушэсця). Даследуе матэрыяльную спадчыну роду Сапегаў. Выдаў краязнаўчую кнiгу “Архiпелаг Сапегаў” (2002). Узнагароджаны памятным медалём “100 гадоў з дня народзінаў Ларысы Геніюш”. Жыве ў Гродна.
Пугач
Кастусь крочыў па заснежанай сцежцы, нахiлiўшыся ўперад, з усiх сiл перамагаючы моцны сустрэчны вецер. Завiруха набiрала моцы.
“Праўду казала Алеся, каб паспяшаўся дадому яшчэ да шарай часiны, не паслухаў, дурань”, — разважаў сам сабе Кастусь.
Завiруха падымала снег з навакольных кустоў i кідала яго за каўнер старога бацькавага кажуха.
“Бач, якая наравiстая, а мне ўсё роўна цёпла”, — сцепануўшы плячыма, маладзён прыбавiў хады. Разважаннi пра надвор’е міжволі зноў i зноў перарывалiся ажылым у памяцi вобразам каханай Алесi. Ад успамiнаў сэрца нейк прыемна паколвала, пах Алесевых валасоў, здавалася, пасялiўся ў Кастусёвым адзеннi. I гэты здранцвелы ад марозу свет здаваўся яму жывым і прыгожым. Нават шлях дадому не здаваўся хлопцу надзвычай цяжкiм. Валёнкi, збiтыя яшчэ дзедам i падшытыя бацькам перад сёлетнiмi Калядамi, упэўнена праторвалi дарогу пасярод белай пустэчы.
Праз некаторы час хлопец перайшоў драўляны мост і сышоў са старой шашы на гасцiнец, што вёў да Крупак. Пiрамiдальныя таполi, што засталiся тут яшчэ з часоў Сапегаў, стаялi каля старой шашы шчыльнымi шыхтамi, нiбыта воі пад Грунвальдам, ўпэўнена i непахiсна. Нават зiма разам са сваiмі хаўруснiкамi — ветрам i снегам –нiчога не магла з імі зрабiць.
Якраз за таполямi пачыналiся прыватныя агароды i плеценая з лазы агароджа вакол вёскi. На яе цьмяны контур i скіраваўся Кастусь. Дарогу ад мастка да Крупак хлопец ведаў добра i мог iсцi па ёй з заплюшчанымi вачыма. Кастусь ужо думаў, як мiне Гербiкаў хутар, Снiтчын надворак i зойдзе ў сваю, хоць i невялiчкую, але ўтульную i цёплую хацiну. I тут жа яму прымроілася, як ён знімае прамерзлае адзенне, выпiвае кубак цёплага малака i кладзецца пад нагрэтую на печы мяккую коўдру… Цёплыя ўспамiны пра сённяшнюю сустрэчу з каханай закалыхвалi яго…
Але тут нечакана аднекуль пачуўся трохi прыглушаны, але вельмi выразны мужчынскi голас. На хвiлiну Кастусь перарваў свае разважаннi i, ступаючы асцярожней, уважлiва прыслухаўся.
— Ка-стусь, Ка-стусь… — Хлопец мiжволi прыпынiўся.
Божачкі, гэта ж бацька… дальбог бацька. Голас працягваў клікаць:
— Ка-стусь, Ка-стусь... — Хлопец спалохана круціў галавой, не разумеючы, адкуль даносiцца голас. Ён пачаў нярвова гойсаць па заснежаным гасцiнцы. Божа мой, гэта ж бацька, дзе ж ён… дзе… чаго ён тут блукае ў такую завiруху?
— Та-та, та-та! — Сiлы сталi пакiдаць маладзёна, але ён з астатнiх сiл усё ж працягваў шукаць бацьку. Спатыкаючыся аб гурбы снегу, насiўся то да камянёў, што віднеліся абапал дарогi, то да велiчных таполяў. Нiкога!
Бацька ж хворы. Мацi казала, што ён наўрад цi выцягне гэтую зiму. Стамiўшыся ад дарэмных пошукаў, Кастусь неяк выпадкова прыхiлiўся да таполi, што стаяла найблiжэй да вёскi, i моцна засоп. Завiруха трохі сцішылася, i голас бацькi загучаў яшчэ больш выразна.
— Ка-стусь, Ка-стусь… — Хлопец прыслухаўся i вызначыў, што голас гучыць адекуль зверху. Ён рэзка задраў галаву ўгору i ўбачыў на самай вершаліне вялiзную шэрую птушку. Хлопец паправiў шапку, прыжмурыўся, каб снег не трапляў у вочы, i крыкнуў:
— Пугач, каб ты здох!
Кастусь ліхаманкава зляпіў камяк снегу і з усяе сілы шпурлянуў у пугача. Снежка, як з прашчы, паляцела ў накiрунку птушкi. Не чакаючы, пакуль снежны снарад даляцiць да абжытага iм сука, пугач спакойна ўзмахнуў крыламi i, зрабiўшы развiтальны аблёт Кастуся, згiнуў у начным небе.
Маладзён правёў яго вачыма i, даганяючы страчаны час, яшчэ шпарчэй пакрочыў у накiрунку вёскi. Праз некалькi хвiлiн упэўненай хады ён ужо крочыў па заснежанай вулiцы свайго дзяцiнства. Ён ішоў шпарка, падбiваючы мяккi снег валёнкамi, разважаючы пра тое, што з iм здарылася некалькi хвiлiн таму, успамінаючы сваю ўлюбёную Алесю, думаючы пра далейшае шчаслiвае жыццё. I тут ён раптам заўважыў, што з усёй вёскi святло гарэла толькi ў адной хаце — іхняй.
Відаць, нешта здарылася! Кастусь прыбавiў хады. Напружанне нарастала, ён пайшоў подбегам, вось ён ужо на падворку, бразнуў дзвярной клямкай.
Пасярод кухнi ў чорнай хустцы стаяла заплаканая мацi.
— Мама, што?
Мацi паглядзела на запыханага Кастуся i ледзь чутна прамовіла:
— Сынок, бацька памёр.
