Віктар Сазонаў
“Паэзія прозы”
Гродна: “Гарадзенская бібліятэка”
Пра кнігу:
Новае выданне ёсць зборнікам невялікіх аповедаў, у якіх, паводле словаў аўтара прадмовы Уладзіміра Хільмановіча, “весялосць і гумар спалучаюцца з глыбокай філасофіяй і смуткам”. Кніга складаецца з дзвюх умоўных частак — “Дзедавы парады” і “Паэзія прозы”. Апошняя прысвячаецца Алесю Бяляцкаму, зняволенаму кіраўніку праваабарончага цэнтра “Вясна”.
Пра аўтара:
Віктар Сазонаў нарадзіўся 18 кастрычніка 1963 года ў вёсцы Гальшаны Ашмянскага раёна. Скончыў Гарадзенскі дзяржаўны універсітэт імя Янкі Купалы, гісторык. Як журналіст і літаратар друкаваўся ў розных беларускіх і замежных выданнях (“Літаратура і Мастацтва”, “Ніва”, “Новы час”, “Дзеяслоў” і інш.). Аўтар кніг “Занатоўкі кантрабандыста” (Беласток, 2005), “Сандалі мітрапалітыка” (2012). У 25-м і 54-м нумарах часопіса “Дзеяслоў” былі надрукаваныя зборнік эсэ “Маленькія гісторыі з вялікай палітыкі” і апавяданне “Залік па ЧэГэДэ”. У газеце “Ніва” цалкам друкаваліся зборнікі “Занатоўкі кантрабандыста”, “Маленькія гісторыі з вялікай палітыкі”, “Суседскія былі”.
На ўсё жыццё
Хіба толькі маладыя, з прычыны сваёй юнацкай дурноты, чакаюць ад вяселля і далейшага паслявясельнага жыцця доўгага і пяшчотнага шчасця, насычанага вечнай узаемнай павагай і паразуменнем ды іншымі немажлівасцямі. А таксама кахання, перасыпанага дабрабытам, які невядома адкуль павінен узяцца, але абавязкова мусіць прысутнічаць у колькасці прама прапарцыянальнай іх бязглуздым жаданням.
Усе ж астатнія людцы, асабліва блізкія сваякі і сваячкі, пачынаюць праяўляць цуды празорлівасці і, як чарадзеі ў трэцім калене, выразна бачаць будучыя непераадольныя праблемы маладой пары. На іх думку, якая грунтуецца на жаданні не даць іншым шчасця больш, чым маюць самі, гэтыя цяжкасці абавязкова мусяць прама з неба зваліцца на галаву закаханай пары ў такім аб’ёме, які ў некалькі разоў перавысіць іх каханне і здольнасць супрацьстаяць няшчасцям.
У дадатак, усе навокал, аж да моманту шлюбу, дзе на кароткі час мяняюць свае перакананні на супрацьлеглыя, яскрава бачаць, што маладыя аніяк не падыход зяць адно другому. Пры гэтым, сваякі маладога ўжо ведаюць столькі фізічных недахопаў маладой, колькі ў аднаго чалавека не можа быць увогуле. Іх, тых недахопаў, магло б хапіць на ўсю нацыю і яшчэ на суседнія малыя і вялікія народы.
Галоўная выснова адначасова прыходзіць у галовы ўсёй радні адразу: маладая не падыходзіць іх прыгожаму хлопцу ні па адным параметры знешнасці. А пра выхаванне і гаварыць не хочацца. І гультайка, як яе маці, і неахайная, як даўно забытая ўсімі цётка, што выйшла замуж за ваеннага і з’ехала адсюль яшчэ трыццаць гадоў таму, а каб не гэтае вяселле, то ніхто пра яе і не ўспомніў бы. Карацей кажучы, дзяўчына сабрала ўсе недахопы сваёй нядбайнай радні ажно да сёмага калена ў глыбіню вякоў.
Сваякі ж маладой ужо раскапалі ўсе злачынствы і пачварствы радні маладога, пачынаючы з часоў Адама і Евы і заканчваючы сённяшнім днём. І калі ва ўсё гэта паверыць, то ні адно злачынства на свеце не адбылося без іх непасрэднага ўдзелу, уключаючы ўсе сусветныя і несусветныя войны, знішчэнне канкістадорамі культуры майя ды навядзенне сурокаў на суседскіх свіней. Яны гатовы абгаворваць радню маладога да бясконцасці, пацвярджаючы тым самым выказанае кімсьці меркаванне, што праўдзівымі людзі толькі нараджаюцца, а жывуць і паміраюць ілгунамі.
Толькі закаханыя не бачаць, якія жарсці бушуюць вакол іх, і паводзяць сябе як дурненькія авечкі, якія нават з прыстаўленай да горла касой мяркуюць, што іх проста хочуць пакарміць.
Найпрасцей пераносяць шок ад заканчэння нармальнага жыцця сваіх дзяцей іх таткі. У гэтых незадаволенасць выбарам дзетак доўжыцца толькі да першага сумесна выпітага кілішка. Пасля з мудрасцю і логікай, уласцівымі выключна мужчынам, якія ўжо зведалі пратэсты і няўдзячнасць сваіх дарослых нашчадкаў і супакоілі нервы саракаградуснай вадкасцю, яны меркаваныя беды сваіх дзетак пачынаюць успрымаць па-філасофску, усё спісваючы на фатум.
З матулямі ўсё больш складана. Маці маладога амаль заўсёды перакананая, што яе нявіннага дзіцёнка нейкая разбэшчаная дзеўка абдурыла, як буфетчыца піяку. Хіба яны мяркуюць па сабе, успамінаючы, як абышліся з бацькамі сваіх сыноў. Маці ж маладой ненавідзіць усіх ужо з прычыны таго, што цешчы мусяць быць такімі злымі па даўно існуючай народнай традыцыі. А традыцыі шанаваць трэба. А яшчэ будучая цешча не можа змірыцца з думкай, што жыццё ўжо прайшло і хутка яна будзе бабуляй. І менавіта гэты факт пакажа ўсяму чалавецтву, што яна ўжо кабета не маладая, хоць і лічыць сябе юначкай. Таму перад вяселлем яна не знаходзіць сабе месца, як шалёны сабака, у якога за сняданкам адабралі міску з засмажаным катом.
Пра дзядзькаў, цётак і больш далёкіх сваякоў, якія маладых упершыню ўбачаць толькі на вяселлі і да канца не ведаюць, хто ім радня — малады ці маладая, — увогуле гаварыць не прыходзіцца. Яны заўсёды гатовы ўгледзець у іншай радні злодзеяў і ашуканцаў, якія і падарункаў нармальных маладым зрабіць не ў стане, і ядуць ды п’юць зашмат, і, увогуле, на людзей мала падобныя.
Добра, калі хоць нехта талковы з’яўляецца сярод усёй радні. Тады хоць нейкі шанс ёсць, што маладыя не ўзненавідзяць свой далейшы лёс і будуць сваё сумеснае жыццё ладзіць не пад цяжкія ўздыхі родных цётак, якія суправаджаюцца словамі: “А я ж табе гаварыла! Але ж мяне ніхто не слухаў!”
Васілю з Ларысай пашанцавала. Сярод перадвясельнай мітусні і дэманстратыўных стогнаў усёй радні з абодвух бакоў, калі нават суседзі лічаць сваім абавязкам хоць раз перасцерагальна запытаць: “А куды ж ты, дзетачка, лезеш?!” або “Ці ўсё ты добра абдумаў?!”, быў адзін чалавек, які не сказаў ні слова. Гэта быў Васілёў дзед. Ён толькі слухаў ды пасміхаўся сабе. Ні з кім у размовы не лез, не спрачаўся і не падтакваў. Як бы чакаў свайго часу, каб сказаць мудрасць тады, калі дурні ўжо нагаворацца і ўсе глупствы скажуць па тры разы.
А глупствы сыпаліся, як снег вайной. Ужо і маладыя пачалі сумнявацца, ці добра яны робяць. Ужо і кінулі б адно другога ды разбегліся ў розныя бакі, каб толькі не чуць таго і не бачыць. Ды каханне іх трымала разам. А маці Васіля як зразумела, што дзеля таго, каб ашчаслівіць усю радню, яе сын не збіраецца адракацца ад свайго ўласнага шчасця, выкарыстала тайную зброю, што трымала на самы крайні выпадак, — мужа.
— Ідзі, дурань, з сынам пагавары, —– пачала яго падбухторваць. — Родненькае дзіцятка жыццё губіць, а ён п’е, як конь! А яму абы напіцца!
Бацька Васіля сапраўды ўжо паспеў пагадзіцца з рашэннем сына і з бацькам Ларысы ўжо абмяркоўваў за кілішкам, як унукаў называць будуць. З жонкай спрачацца забаяўся. Таму напружыў мужчынскую логіку і прыдумаў, што сыну сказаць. Думаў, фраза будзе разумная і перасцерагальная.
— Ці добра ты падумаў? — запытаўся ён, абняўшы сына за плечы. — Ты добра падумай, сынок. Гэта ж на ўсё жыццё!
І тут выказаўся дзед. І пасля яго слоў усе спрэчкі спыніліся, і людцы, змірыўшыся з лёсам, сталі шукаць добрыя рысы ў абранніках іх дзяцей.
— Не слухай, унучак, гэтага малакасоса, — выгукнуў дзед. — Што ён кажа? Усё жыццё. На ўсё жыццё. Нават галаву не задурвай сабе такімі сумневамі. Бо ўсё жыццё — гэта не так ужо і доўга. Праляціць імгненна. Таму не бойся на ўсё жыццё штосьці зрабіць.
