Васіль Ткачоў
“Так і жывём, брат”
Мінск: “Мастацкая літаратура”
Пра кнігу:
У кнігу Васіля Ткачова “Так і жывём, брат” увайшлі найлепшыя апавяданні і аповесці. Пераважная большасць твораў — пра людзей, якіх у народзе называюць дзівакамі, аднак без іх, лічыць аўтар, не такім цікавым было б наша супярэчлівае жыццё. Героі пісьменніка — шчырыя, сумленныя, здольныя з адказнасцю жыць і працаваць. Усе яны нясуць у сабе багаты свет дабрыні і адданасці бацькоўскаму куту, вернасці роднай беларускай зямлі.
Пра аўтара:
На творчым рахунку Васіля Ткачова — некалькі кніг для дзяцей і дарослых, упэўнена адчувае ён сябе ў галіне сатыры і гумару, публіцыстыкі. Добра вядомы як драматург: спектаклі па асобных п’есах яго ставіліся ў тым ліку за межамі Беларусі. Васіль Ткачоў — псіхолаг, які ўмее паказаць багацце ўнутранага свету герояў, іх перажыванні, настроі душы. Яго апавяданні поўныя гумару і вельмі пасуюць да хатняга сямейнага чытання. Аўтар кніг “Жаночы вулей” (п’есы), “Снукер”, “Вячыстыя лясы Гомельшчыны” (краязнаўчыя эсэ), “Кто-то ходит за окном” (п’есы), “Тратнік”, “Мой рай зямны” і інш.
Так плача акно
Галя не першы раз тузанула руку: дарэмна, адно што пеканула болем. “Гад! — заплюшчыўшы вочы, адчайна прамовіла жанчына, матлянула галавой і не змагла стрымаць слёз: тут і не кожны б мужчына вытрымаў, а што ўжо гаварыць пра яе, кволую, дваццацігадовую. — Заўтра ж аднясу дакументы на развод. Хопіць. Нацярпелася. І які д’ябал вымусіў мяне выйсці замуж за мянта паганага?! Гэта мама: выходзь, дачка, не пашкадуеш, грошы добрыя будзе прыносіць. Напрыносіў! А цяпер вось і наручнікамі прышпіліў да батарэі... А сам храпе, гад. П’янтос у пагонах!”
П’янтос, а па пашпарце Цэдрык, міліцыянер з трыма лычкамі на пагонах, варухнуўся, прадраў адно вока, доўга свідраваў ім жонку, прабурчэў:
— Сама добра — жонку на ланцуг, і ўсе дзеці будуць толькі на цябе падобныя.
— Ідыёт! — вырвалася ў Галі.— Як ты можаш? Што ты вярзеш? Я ж... я ж, акрамя работы, нідзе не бываю.
Цэдрык адвярнуўся:
— Не перашкаджай спаць. А прафілактыка бабам патрэбна.
У любым выпадку. Як зямлі дождж у спёку. Сплю-ю!.. — Ён глыбока пазяхнуў і суцішыўся.
Галя, уздрыгваючы худзенькімі плечыкамі, папрасіла:
— Міша, адшпілі. Рукі баляць. Хопіць здзекавацца. Я ж невінаватая. Ну, Мішка-а-а!..
Не гледзячы на жонку, Цэдрык, пракаўтнуўшы сліну, вырак:
— Пасядзі, пасядзі... на ланцугу. І дзякуй скажы, што прышпіліў каля акна. Кругагляд. Не сумна. Што бачыш, га, жоначка?
— Га-а-ад! — затрэслася яшчэ больш Галя, а вочы затуманілі слёзы.— Каб ты здох!
— Будзеш абражаць міліцыю, пакараю больш строга,— прамовіў Цэдрык і захроп.
Галя ж глядзела на акно, і ёй здавалася, што не яна плача, а яно. На шыбах былі слёзы. Розныя — і вялізныя, бы раннія зялёныя вішні, і малюпасенькія, як усё роўна недаспелыя ягады парэчкі. Яны, тыя слёзы-вішні-ягады, іншы раз мітусіліся хаатычна, беспарадкава, але сцякалі ўніз, уніз... Калі прыгледзецца больш уважліва да шыбы — а Галя гэта заўважыла адразу,— то можна ўбачыць і сябе, і яго, нягодніка Цэдрыка. Ён, вядома ж, нахабна рагоча, потым закасвае рукавы, плюе на далоні: сцеражыся, бойся, жонка! А вунь і сама яна... У ражку шыбы... Змізарнелая, запалоханая... Бачыць сябе на дзіва хораша... Сцялася ўся, трымціць. Зараз будзе бойка. Зараз пачнецца. І Галя, быццам прыйшоўшы да памяці пасля нядоўгага маўчання, плюе на акно і паўтарае — толькі не ўслых, а сама сабе: “Гад!” Вінаваты ён, Цэдрык, а дасталося шклу. Не жывое — у яго не папросіш прабачэння. Але нешта рабіць трэба. Жанчына пацягнулася ўсё ж — ледзь не разарвалася — да шыбы, сцёрла сліну.
Хочацца спаць. Падбароддзе паступова асунулася на грудзі, замгліліся вочы. Сама сабе загадала: “Спаць, спаць, спаць!” Хоць так, не па-людску. Стамілася за дзень на рабоце. А больш — дома... Толькі ж сон не слухаецца яе, не адольвае. Было ж адно жаданне — праваліцца ў забыццё, а прачнуўшыся, убачыць нарэшце цвярозага Цэдрыка і, магчыма, плюнуць цяпер яму ўжо ў вочы. Цвярозы ён ніжэй травы, цішэй вады, а вып’е — дурань дурнем.
“Хоць бы мама, ці што, прыйшла? — думае Галя.— Як няма асаблівай патрэбы — дзесяць разоў прыбяжыць на дні. А калі здзекуецца муж — не чуе яе сэрца бяды, не спяшаецца на падмогу”.
З Цэдрыкам Галя пазнаёмілася ў тралейбусе. Быў ён у цывільным адзенні, даўгалыгі і белазубы, з густымі брывамі, чорнымі як смоль, але рэдкімі валасамі. Гаварыць умеў. Улюлюкаў. Неўзабаве пазнаёміла Цэдрыка са сваімі бацькамі — на гэты раз жаніх апрануў міліцэйскую форму, яна яму добра пасавала, і маці, з зайздрасцю кінуўшы лагодны позірк на бацьку, паказала ўсім сваім выглядам: здаецца, тое, што і трэба нашай Галінцы! А калі дачка засталася адна, пацалавала яе ў шчаку:
— Выходзь. І не думай. Відны і пры пагонах. А ў міліцыі абы-каго не трымаюць.
Бацька больш маўчаў. “Самі разбірайцеся”.
Цэдрык прачнуўся першы. Мітусліва паглядзеў на акно, на жонку, якая, паклаўшы галаву на маленькія кулачкі і падкурчыўшы ногі, спала. Да яго нарэшце дайшло: гэта ж, мабыць, я?.. Усхапіўся. Разамкнуў наручнікі — і Галя лягла спінаю на падлогу, паклала збялелыя рукі на жывот: ён ужо прыкметна выдаваўся — у сям’і Цэдрыкаў чакаўся першынец.
— Прабач, Галя! — муж схіліўся над жонкай, прыпаў на калена, прыўзняў яе за плечы.— Паглядзі на мяне. Паглядзі. І даруй.
— Ні-ко-лі,— не расплюшчваючы вачэй, прашаптала Галя.— Ідзі. Ідзі, Міша. Я адна выгадую дзіця. Пакуль бацькі жывыя — не дадуць прапасці. А з тваіх грошай толку мала. Прапіваеш усё роўна. Ды і нядоўга ты пратрымаешся... Раскусяць. Не сёння, дык заўтра. Такімі хіба міліцыянеры павінны быць, як ты?..
Цэдрык маўчаў. Ён толькі раз-пораз нервова сціскаў кулакі, узнімаў іх над сабой, і, здавалася, не ведаў, што рабіць далей. Усё ж папрасіў яшчэ раз:
— Даруй. Я больш не буду піць.
— Чула ўжо. І першае, і другое...
— Абяцаю! — Цэдрык прыклаў далонь да грудзей.
— Хто нешта хоча рабіць, той не абяцае, а робіць.
— Вось пабачыш! Слова!
Галя сказала пра развод. Неадкладны. Паабяцала заўтра-паслязаўтра — як толькі збярэ ўсе неабходныя паперкі — аднесці заяву ў суд. Цэдрык моўчкі яе выслухаў, уздыхнуў, моўчкі прыхінуў за сабой дзверы і зацокаў абцасамі па прыступках...
У той вечар ён дамоў не вярнуўся. Але патэлефанаваў і абяцаў зноў прышпіліць Галю да батарэі. Жонка паківала галавой, самотна ўздыхнула:
— Усё зразумела... Толькі больш — запомні! — не атрымаецца.
Раптам Галя залілася смехам, вясёлым, гарэзлівым, што, відаць, прымусіла прыпыніць дыханне і разявіць рот Цэдрыка: бач, ажыла і здзекуецца.
— Чаму, цікава, не атрымаецца?
— Проста, вельмі проста: больш я цябе не пушчу і на парог. Скардзіся, куды хочаш. Ці, можа, мне першай?
Цэдрык, падалося Галі, працверазеў:
— Не-не! І я не буду! І я!.. Ніколі!.. А там... А там разбяромся. Мне трэба пабыць аднаму. І сапраўды... Чуеш?
Галя першай паклала трубку.
Цяпер Галя часта сядзіць на зэдліку перад акном, а рукі трымае на жываце, у якім нагадвае пра сябе жывая істота, і размаўляе са сваім дзіцём — пяшчотна, цёпла, з мацярынскім замілаваннем, бы дзіця тое сядзіць у яе на каленях, яна гушкае яго, а малеча смокча — хоць бы! — соску і слухае яе:
— А ведаеш, маленькі мой, акно, здаецца, больш не плача. Бачыш, чысценькае яно, блішчыць, ззяе. А вунь і татка твой пайшоў. П’яны. Хістаецца. Не ў форме... з барадой... Стаіць, глядзіць на нас з табой. Давай адвернемся? Вось так. Ага. Вось і правільна. Так лепш. Нам абаім...
Галя і зусім захінула акно фіранкамі і села падалей ад яго: не хоча зноў убачыць, як яно плача...
